پیمان شهبازی؛ مرضیه قلی تبار
المستخلص
موازنه یکی از مهمترین سازوکارهای نقد ادبی است که امروزه بیش از گذشته، کارایی آن مورد توجه ناقدان قرار گرفته، و بررسی ریشهها و اولین نشانههای کاربرد آن در نقد کهن عربی - به عنوان نقدی پیشرو و جامع - بسیار حائز اهمیت است. در نقد کهن عربی، روش مقایسه در حوزههای مختلف ادبی رواج يافت و علاوه بر شاعران و ادیبان، به ابزاری ...
أكثر
موازنه یکی از مهمترین سازوکارهای نقد ادبی است که امروزه بیش از گذشته، کارایی آن مورد توجه ناقدان قرار گرفته، و بررسی ریشهها و اولین نشانههای کاربرد آن در نقد کهن عربی - به عنوان نقدی پیشرو و جامع - بسیار حائز اهمیت است. در نقد کهن عربی، روش مقایسه در حوزههای مختلف ادبی رواج يافت و علاوه بر شاعران و ادیبان، به ابزاری مهم و قابل اتکاء برای زبان شناسان و نحویان در پژوهشهای زبانی تبدیل گشت. از این رو تاریخنویسان و ناقدان کهن عربی همواره از آن برای معرفی و شرح حال دانشمندان بهره گرفتهاند. کتابهایی که در حوزه شرح دستور زبان یا نحو عربی یا طبقات و طبقهبندی نحویان و زبانشناسان به نگارش درآمده، از این عنصر نقدی بهره گرفته و آن را جهت مقایسه میان نحویان و آراء و جریانات زبانی آنها استفاده نموده است. این پژوهش توصیفی - تحلیلی، جایگاه و کارکرد این مؤلفهی مهمّ یعنی موازنه و مقایسه را، در یکی از قدیمیترین کتابهای طبقات نحویان و لغویان، کتاب ”مراتب النحويين“ أبوالطیّب اللغوي بررسی کرده است. نتیجه نشان میدهد با وجود اینکه موازنه و مقایسه میان نحویان بر خلاف شاعران چندان رایج نبوده است، اما ابوالطیّب اللغوي در لایههای مختلفی از این روش بهره جسته و در سطوح مختلفی آن را به کار برده است که شامل مقایسه در ابداع و تقدّم، أخذ و اقتباس، و دانش نحوی است.
